Instytut Obywatelski prezentuje raport Budżet partycypacyjny. Ewaluacja autorstwa Wojciecha Kębłowskiego.
To kolejny, po publikacji Budżet partycypacyjny. Krótka instrukcja obsługi, materiał, w którym przyglądamy się jednemu z narzędzi zwiększania zaangażowania obywateli w proces decydowania o lokalnych wydatkach oraz ich wpływu na działania samorządu terytorialnego.
Po raz pierwszy w polskiej rzeczywistości budżet partycypacyjny (nazywany też – i słusznie – obywatelskim) pojawił się w Płocku, gdzie w latach 2003–2005 Urząd Miasta, PKN Orlen i Organizacja Narodów Zjednoczonych stworzyły tak zwany „fundusz grantowy”, w którego ramach lokalne organizacje pozarządowe ubiegały się o dofinansowanie dla swoich projektów. Z kolei w 2011 r. w Sopocie pojawił się już jako konkretny „budżet obywatelski”.
Gdy dwa lata później ukazał się przewodnik Instytutu Obywatelskiego na ten temat, sopocki eksperyment zdążył zainspirować kilkanaście innych samorządów. Dziś staje się powszechny – na jego wprowadzenie dotychczas zdecydowało się ponad 80 miast oraz kilka powiatów i województw.
Jednakże, chociaż zainteresowanie polskich miast budżetem partycypacyjnym jest coraz większe, niewiele jest w Polsce rzetelnych analiz przyglądających się nie tylko samej idei, ale też oferującej audyt tego, co do tej pory udało się osiągnąć. Autor publikacji Wojciech Kębłowski jest umiarkowanie krytyczny.
Nasze wymagania w stosunku do budżetów partycypacyjnych muszą być wysokie. Polski model potrzebuje zmian fundamentalnych. Procedury budżetów obywatelskich powinny być ustalane wspólnie z mieszkańcami, w ścisłym związku z lokalnym kontekstem społecznym, ekonomicznym i politycznym. Ich zakres powinien dotyczyć większości środków inwestycyjnych i wszystkich kompetencji samorządów – w tym priorytetów rozwoju – obejmując różne skale terytorialne. Ich przestrzenią powinny stać się nowe organy decyzyjne, w pełni otwarte dla mieszkańców, umożliwiające wspólną weryfikację i realizację pomysłów tak, by uczynić uczestników realnie współodpowiedzialnymi za najważniejsze decyzje dotyczące samorządów – pisze we wstępie Kębłowski.
Budżet partycypacyjny: ewaluacja dokładnie analizuje realizację wszystkich budżetów obywatelskich w Polsce, oceniając zarówno sam proces, jak i jego efekty. Raport jest umiarkowanie krytyczny, ale podaje też wiele przykładów miast – Dąbrowę Górniczą, Łódź czy Gdańsk Wrzeszcz, w których budżet partycypacyjny potraktowano poważnie, opierając się na dużym zaufaniu do mieszkańców. To bezcenna lektura dla władz samorządowych, aktywistów miejskich, a także samych obywateli, których interesuje przyszłość ich miast.
Do pobrania: Budżet partycypacyjny. Ewaluacja
Zapraszamy do lektury!
Tekst pierwotnie opublikowany na stronach Instytutu Obywatelskiego w lipcu 2014 roku.
